Leestijd: 8 min.
Theory U is een verander methode die een dieper niveau van bewustzijn en het hanteren van een begrijpende taal bewerkstelligd, welke door een methodisch proces tot stand komt. Het is een transformatieproces voor mens, organisatie en wereldbeeld waarbij men een fundamentele verandering bewerkstelligd. De letter U wordt gebruikt om direct duidelijk te maken hoe de weg van verandering er uit ziet.
De bedenker van deze theorie is Otto Scharmer, docent aan MIT. In zijn boek Theory U beschrijft hij een theorie van leren en management. Het is een creatief proces daar heeft Scharmer in 2009 meer dan 500 pagina’s over geschreven. In 2018 verscheen ‘The Essentials of Theory U’, met ‘slechts’ 168 pagina’s.
Volgens Scharmer bestaat zijn Theory U uit 3 delen:
- Het is een fenomeen, mensen ontwikkelen zich naar een dieper begrip van creatieve processen.
- Een framework en een taal, met een architectuur en manier van erover praten.
- Het is een methodologie, meer effectief handelen uit een diepe bron.
Dit artikel bestaat uit 3 delen:
- Theory U als framework
- Theory U en Leiderschap
- Coaching en Theory U
Deel 1: Theory U als framework
In dit deel wordt achtereenvolgens de visie, doelen en het doorbreken van niet productieve gedachten besproken.
Gestart wordt met het holistische wereldbeeld die deze theorie brengt. Volgens Scharmer is alles wat leeft met elkaar verbonden, omdat alles wat leeft uit dezelfde bron is ontstaan. Hij beschrijft dat als: alles wat leeft heeft energie uit de bron, na het leven vloeit de energie terug naar de bron.
3 doelen Theory U
Theorie U beoogt verandering te brengen in 3 wezenlijke doelen:
- Wakker worden met een dieper niveau van bewustzijn.
- Het bieden van een grid om taal te ontwikkelen waarin je elkaar gaat begrijpen (je leert vooral luisteren).
- Effectiever handelen door het aanbieden van een methodiek, een proces dat je telkens weer kunt doorlopen om meer effectief te zijn.
Bovenstaande is interessant, maar de kern in de theorie is dat elk vraagstuk meerdere niveaus kent. Traditioneel kiezen veel mensen om bij een vraagstuk direct door te steken naar de oplossing. De snelle oplossing creëert vaak een ander vraagstuk. Dit wordt in onderstaande afbeelding weergegeven door de liggende pijl van Downloaden naar Performing.
Theory U vraagt om het werken aan jezelf, door een verbinding te maken met alle met de vraag samenhangende aspecten. Dat wordt in bovenstaande afbeelding weergegeven door de groene pijl.
Daarvoor zal je dieper dienen te gaan dan je verwacht, want jouw bewustzijn en die van anderen gaan putten uit het onbewuste. Het is intuïtie, co-creatie en gebruik maken van collectieve wijsheid.
Wat het Theorie U dus doet is het doorbreken van onproductieve gedragspatronen. Scharmer beschrijft dit als het waarnemen, voelen en handelen met een ‘open mind, open heart en open will’
Open mind, heart en will
Daar deze site staat voor agile werken, worden eerst deze 3 zaken uit bovenstaande afbeelding behandeld.
Theorie U zegt dat het niet meer gaat om datgene wat gezien kan worden, het gaat om het ongeziene. Dat is een reis van open mind, open heart en open will. Onderstaand wat hiermee bedoeld wordt.
Mind
- Wat we denken, zien, voelen, aanraken, ruiken horen.
- Het observeerbare omniversum.
Heart
- Wat er gevoeld wordt en ontstaat moet goed voelen.
- Als je er geen goed gevoel over hebt, doe je er niet aan mee.
Will
- Will is wat je gaat doen, de actie die je gaat ondernemen.
- Onderin de U onderzoek je jouw will, het correspondeert met je bron en je intuïtie.
Hoe je open mind, heart en will als leider toepast lees je later in Deel 2.
5 of 7 fasen van Theory U
Het proces van Theory U bestaat uit 7 procesfasen in een cyclisch proces.
Helaas zijn er weer meerdere varianten in omloop, het oorspronkelijke model bestaat uit 7 fasen. Een variant met 5 fasen ziet de eerste en zevende fase niet als onderdeel van de procesloop van Theory U. Deze 2 fasen staan voor het gedrag wat men juist wilt veranderen met het toepassen van theorie U.
Het is belangrijk om je te realiseren dat in elke fase de andere fasen ook aanwezig zijn. Ze zijn dus niet losstaand, samen vormen ze een geheel.
De 7 fasen binnen Theory U zijn: downloading, seeing, sensing, presencing, crystallizing, prototyping en performing. Deze worden nu achter elkaar beschreven.
1. Downloading
De eerste fase van theory U is downloading. Dit staat voor het handelen op de automatische piloot. Het denken vanuit oude patronen, schema’s en oplossingen. We springen van het vraagstuk direct naar de oplossingen. Heel herkenbaar, met name voor traditionele managers, gebaseerd op het verleden wil men direct door naar de performing fase.
Het handelen op basis van ervaringen is belangrijk, daar zijn we als mens door geëvolueerd. Weet je echter ook dat je wellicht te beperkt waarneemt? De vraag bij downloading is of je je kunt openstellen voor andere denk- en zienswijzen. Je hebt immers niet altijd gelijk, wellicht is het zinvol om eens te stoppen met downloaden en je open te stellen voor anderen. Dit laatste is een voorwaarde voor het proces van Theory U.
2. Seeing
Zien is waarnemen, maar hier wordt het proces bedoeld waar je met een open frisse blik opnieuw gaat kijken wat er nu echt speelt zonder te oordelen. Daarvoor moet je je geest openstellen door alles wat je normaliter inbrengt uit te stellen. Kom dus niet met je oordelen, gedachten, oplossingen, ideeën. Dat deed je voorheen in downloading, de belangrijke vraag in Theory U is of je nieuwe situaties open kunt waarnemen.
3. Sensing
De derde fase heet sensing. Dit noemt Scharmer een verbinding aangaan vanuit een open hart. Dit zegt het al, verbinding maken met anderen door contact te maken met jezelf en de ander. Je start met waar te nemen wat er binnen in jou gebeurt, wat het voor de ander betekent. Jouw emoties zijn voor jou een belangrijke bron van wat er gebeurt.
Dit doe je door wat Scharmer empathisch luisteren noemt, waarover later meer.
4. Presencing
Deze fase is de meest kenmerkende aan de U theorie. In deze derde fase wordt de tastbare wereld verbonden met het holistische wereldbeeld dat alles wat leeft met elkaar verbonden is. Presencing is een reis of een proces waar iemand door heen gaat om tot een toekomstige zelf te komen.
In gewoon Nederlands is dit dat je voorbij je eigen belangen kijkt en je jezelf verbindt met het geheel.
Presencing zit onder in de U (zie afbeelding). Bij presencing kun je contact maken met de volgende vragen:
- Wie ben Ik? Wat is belangrijk voor mij?
- Wat is mijn missie in dit leven’ (wat heb ik hier te doen/ waarom ben ik hier?).
Focus op wat mogelijk is. Presencing is een creatief proces, laat je verrassen.
De fase van ‘presencing’ is gericht op het contact maken met ‘het hier en nu’ én de hoogst mogelijk haalbare in de toekomst. Presencing’ is een samenvoeging van presence (aanwezigheid) en sensing (aanvoelen). Een staat van ZIJN, waar je verbinding hebt met alle beschikbare bronnen. Je voorvoelt, maar dat kan je volgens Scharmer alleen bereiken als je een Open Will hebt en niet bang bent voor het onbekende.
5. Crystallizing
Dit noem je in het Nederlands uitkristalliseren. In de fase van ‘crystallizing’ is de wens om de mogelijke toekomst verder te verbeelden. Je ontwikkelt jouw intentie en/of visie, dit kan natuurlijk ook als team of organisatie. Wat heb je te doen, vanuit een duidelijke visie. Je blijft openstaan voor wat zich manifesteert (zie sensing).
In de fase van hernieuwde frisse inzichten en ideeën, die plotsklaps zijn ontstaan, wil je deze graag verder vormgeven. Je krijgt een sterke behoefte om te gaan handelen. Dan ga je naar de volgende fase: prototyping.
6. Prototyping
De voorlaatste fase van de 7 fasen van Theory U is prototyping.
In prototyping ga je de ideeën omzetten in voorzichtige, eerste acties. Dit doe je door de nieuwe ideeën direct uit te proberen, om te zien of het werkt. Door de experimenteren en uit te proberen ga je ook falen, dit leerproces heb je echter hard nodig om daarna nog sneller te slagen.
Gezamenlijk werk je door co-creatie aan de ideeën, doordat je samen dieper bent gegaan heb je een sterkere drive om de verbeelde toekomst te realiseren.
7. Performing
We zijn aangekomen bij de laatste zevende fase van Theory U. Deze fase staat voor het handelen op basis van de uitkomsten. Het grote verschil is hoe je in deze fase terecht bent gekomen. Vanuit fase 1 of fase 6.
Je weet nog wel, Performing is de fase waar je voorheen, van de eerste fase downloading naar tot sprong. Voordat je had gehoord van Theorie U sprong je vanuit fase 1 naar fase 7 om een oplossing uit te werken, want we houden gewoon niet van onzekerheden.
Als je Theory U hebt gevolgd heb je door het doorlopen van alle fasen een heel bewust proces gevolgd waarbij nu eindelijk zicht hebt op het grotere geheel.
Samenvatting deel 1 – Theorie U
Theorie U beschrijft Scharmer als een reis die presencing heet. De U is niet voor niets gekozen, deze letter symboliseert de reis van de ene poot van de U naar de ander zijde in 3 gradaties:
- Verbinding met de buitenwereld
- Verbinding met de wereld van binnenuit
- Het brengen van het nieuwe in de wereld
Onderin de U ligt het zwaartepunt. Je ontdekt je huidige zelf en je beste toekomstige zelf. Iedereen die door dit punt heen gaat zal veranderen. Iedereen krijgt meer energie en gevoel voor mogelijkheden.
De ‘oplossingen’ zullen een heel ander karakter hebben, van ‘een pleister voor het probleem’ naar een diagnose vanuit een holistisch wereldbeeld.
Deel 2: Theory U en Leiderschap
Dit deel gaat over de toepassing van Theory U op leiderschap. Theory U is verandermodel voor onder andere het tot stand brengen van blijvende (cultuur)verandering.
De theorie geeft handvatten voor het ontwikkelen van leiderschap en lerende teams door samen te zoeken naar mogelijkheden. De toekomst is dermate complex dat onze ervaringen uit het verleden niet meer genoeg is voor de toekomst.
Luisteren en leiderschap
Een belangrijk onderdeel van leiderschap is luisteren. Volgens Scharmer zijn er vier niveaus van luisteren in zijn theorie:
- Downloaden: het zoeken naar bevestiging van je eigen mening.
- Feitelijk luisteren: waarbij bestaande ideeën worden aangevuld.
- Empathisch luisteren: waarbij je voor de ander openstaat.
- Generatief luisteren: waarbij je luistert vanuit je intuïtie.
In onderstaande afbeelding wordt dit goed weergegeven, evenals de benodigde inspanningen.
Zie het artikel: Wat is actief luisteren? voor een uitgebreide toelichting over het thema luisteren.
In Deel 1 van dit artikel is er al een toelichting gegeven op Open mind, Heart en Will. Voor leiders is het belangrijk om te weten hoe deze kan worden ingezet:
- Mind wordt gebruikt op het niveau van co-initiëren, co-ontwikkelen, het gezamenlijk starten en afronden.
- Het Heart wordt gebruikt op het niveau van co-sensing en co-creating
- Will is onderin de U, het correspondeert met je bron, je intuïtie en wordt gebruikt in co-presencing.
Dan is het voor een leider nog belangrijk om te weten hoe cruciaal precensing, op de bodem van de U is. Dit volgt in de volgende alinea:
De bodem van de U
Als je jouw mind, je hart en je will hebt opengesteld dan vind je ‘presence’. Presence is in deze theorie de bron van weten. Presence is het verbinden met de bron, hoe we weten wat we weten. Dat klinkt best wat abstract, dus is dit in deel 3 beschreven vanuit een coach.
Theory U helpt een leider met: de wil om gedachtes, ideeën en acties uit het verleden los te laten en de wil om nieuw toe te laten. Dit zie je terug in de bodem van de U. Voor een leider is het belangrijk om dit niveau van luisteren te bereiken, het brengt je omgeving verder dan je wellicht voor mogelijk hield. Dit bereik je door je te verbinden met de diepste bron van weten. En dat is waar modern leiderschap om draait.
Deel 3: Theory U en coachen
Theory U is een procesmodel voor vernieuwing en transformatie van mens en organisatie. Het model past dus prima in het rugzakje van een agile coach. Het voorgaande onderdeel ‘luisteren’ wordt vanzelfsprekend niet herhaald. Deel 3 richt zich om de coach taak.
Bijzonder is dat je in de visie van Scharmer eerst diep moet gaan. De U-theorie toont door de U-vorm een diepgaande beweging. In de U theorie dien je eerst ‘af te dalen’ in de U naar presencing. Veel andere theorieën over persoonlijke ontwikkeling beschrijven in meer of minder mate het model van een ladder, waarbij je klimt naar een hoger niveau.
Het is interessant om een globale indruk te krijgen van het bij behorende werk voor een coach. Zie onderstaande afbeelding
Wanneer je werkt met Theory U buig je de complexe vraagstukken van deze tijd om naar wezenlijke veranderingen. Tijdens het schrijven van de Theory U bleek een grote overeenkomst met meerdere andere modellen.
Het artikel Wat is Open Space Technology? beschrijft een soortgelijke methodiek als Scharmer hanteert. Daarnaast zal je het holistische wereldbeeld ook herkenen in geweldloze communicatie en leadership agility.
Tot slot
Theory U behoort tot de basiskennis voor elke coach. Vaak is het heel herkenbaar omdat grote delen in andere visies terugkomen.
Een mogelijk nadeel van Theory U is dat het eerste omvangrijke boek helaas lijkt op zendingswerk. Het is bijna een geloofsovertuiging, of Theory U bij je past zal je zelf moeten beoordelen.
Een groot voordeel van Theory U is dat Scharmer zich inzet voor een samenleving waar men beter naar elkaar luistert. Voor leiders in NGO’s en maatschappelijke organisaties en voor leiders in bedrijfsorganisaties heeft Scharmer zelfs een coachings programma ontwikkeld. Waarin men gecoached kan worden op institutionele en individuele uitdagingen, waarmee leiders op alle niveaus (individueel, groep, instelling, systeem) worden geconfronteerd.
Hij hanteert hiervoor het U-proces van presencing. Wat dat is heb je in dit artikel kunnen lezen. Wil je nog meer weten van Theory U dan verwijs ik je naar de website van Scharmer. Ben je geïnteresseerd in organisatieontwikkeling en bijbehorend leiderschap dan is de visie van Laloux zeer interessant.
